دانیال شکیبی کارشناس گردشگری در یادداشتی نوشت: در جهان امروز، فناوری نه تنها ابزاری برای تسهیل خدمات است، بلکه به‌منزله‌ شالوده‌ای برای بازتعریف کسب‌وکارها و مدل‌های اقتصادی شناخته می‌شود. صنعت گردشگری نیز از این قاعده مستثنا نیست. در شرایطی که شوک‌های اقتصادی، سیاسی و زیست‌محیطی پیوسته بر پیکره‌ گردشگری اثر می‌گذارند، کشورهایی توانسته‌اند سهم خود را حفظ یا افزایش دهند که به‌موقع به سمت تحول دیجیتال حرکت کرده‌اند.

از منظر ترکیب دانش فنی مهندسی نرم‌افزار و دیدگاه مدیریتی در حوزه بازرگانی بین‌الملل، می‌توان نتیجه گرفت که پیوند میان فناوری اطلاعات و راهبردهای اقتصادی، می‌تواند ظرفیت‌های نهفته‌ گردشگری ایران را به ثمر برساند. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز با برخورداری از گستره‌ای وسیع از ذی‌نفعان از بخش‌های دولتی تا فعالان خرد محلی می‌تواند یکی از پیشگامان این تغییر باشد.

نخست باید بپذیریم که دیجیتالی‌شدن گردشگری ایران یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی حیاتی است. وابستگی تاریخی این صنعت به روش‌های سنتی در بازاریابی، رزرو، خدمات و حتی آموزش نیروی انسانی، سبب شده رقابت‌پذیری کشور در برابر مقاصد منطقه‌ای مانند ترکیه، امارات یا آذربایجان کاهش یابد. درحالی‌که در سطح جهانی، استفاده از فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی، تحلیل داده‌های کلان (Big Data)، بلاک‌چین و واقعیت افزوده به‌صورت مستقیم در تجربه‌ی گردشگر و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی نقش دارد.

از منظر مدیریت بین‌الملل، یکی از کلیدی‌ترین شاخص‌های تاب‌آوری اقتصادی، توانایی کشور در تنوع‌بخشی به منابع درآمدی و کانال‌های ارتباطی با بازارهای هدف است. فناوری می‌تواند این مسیر را هموار کند. برای مثال، توسعه‌ی پلتفرم‌های دیجیتال بومی با استانداردهای بین‌المللی، علاوه‌بر افزایش اشتغال دانش‌بنیان، موجب دسترسی مستقیم به گردشگران خارجی و کاهش وابستگی به واسطه‌ها می‌شود. این امر، ضمن حفظ سهم بیشتری از درآمد برای فعالان داخلی، شفافیت مالی را نیز ارتقا می‌دهد.

در همین راستا، پیشنهاد می‌شود وزارت گردشگری سه محور را به‌عنوان راهبرد تحول دیجیتال خود دنبال کند:
    ۱. توسعه زیرساخت داده‌محور ملی گردشگری:

تجمیع و تحلیل داده‌های مربوط به اقامت، سفر، خدمات، رفتار گردشگران و شاخص‌های اقتصادی، به دولت امکان تصمیم‌گیری هوشمندانه می‌دهد. داده‌های واقعی می‌توانند مبنای طراحی سیاست‌های حمایتی، تخصیص منابع و حتی تبلیغات هدفمند قرار گیرند. در کشورهایی چون اسپانیا و کره جنوبی، پلتفرم‌های داده‌ای گردشگری سبب کاهش ۳۰ درصدی هزینه‌های تبلیغات و افزایش ۲۰ درصدی بازگشت سرمایه شده‌اند.

 ۲. توانمندسازی نیروی انسانی و ارتقای سواد دیجیتال در بخش گردشگری:

هر تحول فناورانه بدون همراهی نیروی انسانی ناکام خواهد ماند. آموزش‌های کاربردی در حوزه‌ی بازاریابی دیجیتال، مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)، و تحلیل رفتار گردشگر، می‌تواند مدیران و فعالان این صنعت را از نقش‌های اجرایی به جایگاه‌های تحلیلی و تصمیم‌ساز ارتقا دهد.

۳. ایجاد اکوسیستم نوآوری و استارت‌آپ‌های گردشگری:

تجربه نشان داده که پویایی فناوری زمانی شکل می‌گیرد که دولت صرفاً تسهیل‌گر باشد، نه مجری. حمایت از شرکت‌های خلاق، شتاب‌دهنده‌ها و مراکز نوآوری می‌تواند نسل جدیدی از خدمات گردشگری مبتنی بر فناوری را به بازار وارد کند از پلتفرم‌های هوشمند رزرو اقامتگاه تا مسیرهای واقعیت افزوده در مقاصد تاریخی.

با چنین نگاهی، تحول دیجیتال نه فقط ابزار توسعه، بلکه موتور محرک اقتصاد گردشگری است. این تحول می‌تواند از طریق سیاست‌های کلان مانند «دیپلماسی دیجیتال گردشگری» در سطح بین‌المللی نیز دنبال شود. به‌عنوان نمونه، ایجاد درگاه‌های رسمی چندزبانه برای معرفی ایران در بازارهای هدف، مشارکت در نمایشگاه‌های مجازی بین‌المللی، و بهره‌گیری از فناوری بلاک‌چین برای صدور و تأیید ویزای الکترونیکی، از جمله اقداماتی است که در چارچوب همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند اثرگذار باشد.

از زاویه‌ دید مدیریتی، چالش اساسی در اجرای این رویکرد، ناهماهنگی نهادی و فقدان ساختار داده‌محور در تصمیم‌سازی‌ها است. اما اگر وزارت گردشگری با همکاری وزارت ارتباطات، معاونت علمی ریاست جمهوری و بانک مرکزی، چارچوبی یکپارچه برای تبادل داده و خدمات مالی دیجیتال ایجاد کند، دسترسی به اطلاعات دقیق گردشگران، بنگاه‌ها و مسیرهای هزینه‌کرد، بستری برای سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد فراهم می‌کند.

در نهایت باید گفت تحول دیجیتال در گردشگری، صرفاً پروژه‌ای فناورانه نیست؛ بلکه حرکتی فرهنگی، اقتصادی و بین‌المللی است که نیاز به همگرایی میان تخصص‌های گوناگون دارد. اینجاست که ترکیب دانش فنی مهندسی نرم‌افزار با بینش مدیریتی در سطح بین‌الملل می‌تواند ارزش‌آفرین باشد.

اگر بتوانیم با رویکردی هوشمندانه، گردشگری را از یک صنعت خدماتی سنتی به یک اکوسیستم دیجیتال پویا تبدیل کنیم، نه‌تنها سهم کشور در بازار جهانی گردشگری افزایش می‌یابد، بلکه بنیان‌های اقتصادی پایدار و تاب‌آور در برابر نوسانات نیز شکل خواهد گرفت.

تحول دیجیتال، آینده‌ای نیست که باید به آن رسید؛ آینده‌ای است که باید آن را ساخت.

انتهای پیام/